بررسی نقش واسطه گری اضطراب اجتماعی در رابطه سبک های هویتی با رضایت جنسی در معلمین متأهل

پایان نامه کارشناسی ارشد

عنوان:

نقش واسطه گری اضطراب اجتماعی در رابطه سبک های هویتی با رضایت جنسی در معلمین متأهل

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات: 115  صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب:

چکیده…………………………………. 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1 مقدمه……………………………….. 3

1-2 بیان مسأله……………………………….. 6

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………….. 8

1-4 اهداف پژوهش………………………………….. 9

فصل دوم:ادبیات و پیشینه پژوهش

2-1- پیشینه نظری پژوهش………………………………….. 13

2-1-1 رضایت جنسی………………………………… 13

2-2- نظریه های مطرح شده در رضایت جنسی……………………. 18

2-3- اضطراب اجتماعی………………………………… 29

2-4- سبک های هویتی………………………………… 40

2-5- مفهوم شناسی هویت…………………………………. 41

2-6- نظریات مرتبط با سبک هویت…………………………………. 43

2-7- تحقیقات خارجی………………………………… 51

2-8- تحقیقات داخلی………………………………… 54

2-9- جمع بندی و نتیجه گیری………………………………… 57

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1 روش پژوهش………………………………….. 59

3-2 جامعه آماری پژوهش………………………………….. 59

3-3 نمونه مورد مطالعه……………………………….. 59

1 -3-2  روش نمونه گیری………………………………… 60

3-4 ابزار پژوهش………………………………….. 60

3 -4-1 مقیاس سبک های هویت  (6G-ISI)……………………………….. 60

3 -4-2 پرسشنامه اضطراب اجتماعی جرابک………………………………….61

3 -4-3 مقیاس رضایت جنسی یاوری کرمانی………………………………… 62

3-5 روش اجرای پژوهش………………………………….. 62

3-6 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………. 63

3-6- ملاحظات اخلاقی………………………………… 63

فصل چهارم:یافته های پژوهش

4 -1 یافته‌های‌ توصیفی مربوط به آزمودنیها……………………………….. 65

4 -2 یافته‌های‌ استنباطی………………………………… 67

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

5-1- خلاصه پژوهش………………………………….. 74

5 -2-  بحث و نتیجه گیری (تبیین و تفسیر نتایج پژوهش)………………….. 74

5-4-  پیشنهادات…………………………………. 78

منابع و مآخذ………………………………… 80

منابع فارسی……………………………….. 81

پیوست ها……………………………….. 97

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه گری اضطراب اجتماعی در رابطه سبک های هویتی با رضایت جنسی است. این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه مورد مطالعه عبارت است از کلیه معلمین متأهل زن و مرد شهر مشهد که در سال تحصیلی 93-92 در مقطع دبیرستان مشغول به تدریس بودند. حجم نمونه مورد مطالعه در این پژوهش310 نفر است که با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه ای تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده­ها از پرسشنامه های رضایت جنسی یاوری کرمانی (1386)، سبک های هویت برزونسکی (1989) و اضطراب اجتماعی جرابک (1996) استفاده شد. در این پژوهش داده ها به لحاظ توصیفی و استنباطی توسط نرم افزار SPSS و Amos تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان داد که اضطراب اجتماعی دارای نقش واسطه­گری معناداری در رابطه سبک های هویت و رضایت جنسی می باشد. همچنین سبک های هویتی بر رضایت جنسی اثر مستقیم معناداری نیز دارد. در مجموع نتایج این پژوهش تاییدی بر نقش سبک های هویت و اضطراب اجتماعی در رضایت جنس معلمین متأهل بود.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

در دنیای اطلاعات و جهان ارتباطات امروز، که پیشرفت تکنولوژی، هر لحظه، انسانهای جوامع و فرهنگهای مختلف را به یکدیگر نزدیک و نزدیکتر می کند، خواسته های بشر، بیشتر و جدیدتر شده و رفاه، آزادی، آرامش، لذت و تنوع اهمیت بیشتری پیدا نموده اند. از این رو «سکس» جایگاهی مهمتر یافته و نه تنها در رده نیازهای فیزیولوژیک انسانها همانند تشنگی، گرسنگی و نیاز به هوا و خواب، بلکه در حیطه نیازهای معنوی و عرفانی چون نیاز به زیبایی و کمال در نظر گرفته می شود (اوحدی، 1385). غریزه جنسی از نیاز های ذاتی انسان است.  به طوری که مزلو[1] (1976؛ به نقل از واندر ماسن[2]؛ 2004). این نیاز را در رده ی نیاز های جسمانی یا نیاز های حیاتی اولیه قرار داده است. در زمینه رابطه جنسی نیز می توان گفت که اگر چه زندگی زناشویی سعادتمندانه فقط تا اندازه ای مربوط به رابطه جنسی است ولی این رابطه ممکن است از مهم ترین علل خوش بختی یا عدم خوش بختی در زندگی زناشویی باشد. زیرا اگر این رابطه قانع کننده نباشد منجر به احساس محرومیت، ناکامی و عدم احساس ایمنی (به خطر افتادن سلامت روان) و در نتیجه از هم پاشیدگی خانواده می شود. (شاملو، 1380). در بیان نیاز های بیولوژیک، غریزه جنسی، آمیختگی عمیقی با نیاز های روانی داشته به طوری که می توان تاثیر این خواسته را در بسیاری از ابعاد زندگی مشاهده کرد (بایرز و دمونز[3]، 1999). از لحاظ لغوی واژه رضایت جنسی به احساس خوشایند فرد از نوع روابط جنسی اطلاق می گردد. باید اشاره کرد که سطوح بالایی از رضایت جنسی منجر به افزایش کیفیت زندگی زناشویی شده که این منجر به کاهش بی ثباتی زناشویی در طی زندگی می گردد. هاید ودی لاماتر (2000) رضایت جنسی را رضایت در فعالیت جنسی و رضایت هیجانی تعریف کرده اند (هاید و دلاماتر، 2000). رضایت جنسی فقط لذت جسمانی نیست و شامل کلیه احساسات باقی مانده پس از جنبه های مثبت و منفی ارتباط جنسی می شود (مک نیل[4] و بایرز، 2006). رضایت جنسی شامل رضایت فرد از فعالیت های جنسی خود تا رسیدن به اوج لذت جنسی است (اسپنس[5]، 1991). رضایت جنسی زناشویی در دو حالت صورت می گیرد: 1. رضایت با فعالیت ها 2. رضایت عاطفی و هیجانی (هاید و دلاماتر[6]، 2000).  

رشد فرد در زمینه های اجتماعی و سازگاری با دیگر افراد، یکی از فاکتورهای مهم در زندگی زناشویی است که کیفیت آن به سالهای قبل تر زندگی فرد بر می گردد. اضطراب اجتماعی که از آن به عنوان تجربه ی ناراحت کننده در حضور دیگران تعریف می شود و یکی از عواملی است که در روند رشد و تکامل اجتماعی افراد خلل ایجاد می کند. مراد از اختلال اضطراب اجتماعی  یا هراس اجتماعی ترس آشکار و پیوسته از موقعیت های اجتماعی یا عملکردی است و از این باور فرد ناشی می شود که او در این موقعیت ها به طرز خجالت آور یا تحقیرآمیزی  رفتار خواهد کرد (رینگولد ، هربرت و فرانکلین[7]، 2003). شیوع کلی این اختلال تقریبا 13 درصد است (انجمن روانپزشکی آمریکا[8]، 1381) و در جایگاه سوم اختلال های روان پزشکی پس از اختلال افسردگی اساس و وابستگی به الکل قرار دارد (نیکلسون[9]، 2008؛ کسلر[10] و همکاران، 1994) و اگر درمان نشود با دوره ای مزمن و پنهان همراه می گردد (لمپ[11]، 2009) و اختلال اساسی در کار و حوزه های اجتماعی ، عملکردهای علمی، خانوادگی و شخصی (رپی[12]، 1995) ایجاد می کند و سبب کاهش کیفیت زندگی فرد می شود (استین[13] و همکاران، 2005). این اختلال زمینه ساز اختلال های شخصیتی، اختلال های خلقی، اضطرابی و اختلال های مرتبط با مواد است (انجمن روان پزشکی آمریکا، 1381) و از این رو در سالهای اخیر، به عنوان اختلالی دارای اهمیت در زمینه بهداشت همگانی در نظر گرفته شده است (فرمارک[14]، 2002؛ به نقل از رپی و اسپنس[15]، 2004). فردی که دچار اضطراب اجتماعی است، هیچ گونه تمایلی به آغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس و پایداری غیر معمول از هر موقعیت که ممکن است در معرض داوری دیگران قرار بگیرد، اجتناب می ورزد. این افراد ممکن است احساس عدم اعتماد به نفس کنند؛ زیرا تصور می کنند که دیگران آنان را دوست ندارند. علاوه بر این، این افراد ترس از انتقاد، اجتناب از تماس چشمی و ترس از ابراز وجود دارند (هرمزی نژاد،1380). طبق تعریف انجمن روان پزشکی آمریکا (APA،1994)، اضطراب اجتماعی عبارت است از ترس دائمی و مشخص از یک یا چند موقعیت اجتماعی یاعملکردی که فرد احساس می کند در معرض افراد نا آشنا یا موشکافی احتمالی از سوی دیگران قرار گرفته و تحقیر یا شرمسار خواهد شد (نقل از مسعود نیا،1388).

افراد دارای اضطراب اجتماعی ویژگی هایی دارند که آنان را از دیگران متمایز می سازد. این افراد در هنگام صحبت کردن با دیگران احساس خجالت و عصبانیت می کنند. نگران این هستند که اشخاص دیگر درباره ی آنان چگونه فکر می کنند و در هنگام آشنایی با افراد جدید مضطرب می شوند. این افراد اغلب درباره ی اشتباه کردن، نادانی و حرف های احمقانه فکر می کنند، ترس دارند که دیگران آنها را ضعیف پندارند و به آنان بازخورد منفی دهند. این افراد ممکن است احساس عدم اعتماد به نفس کنند؛ زیرا تصور می کنند که دیگران آنان را دوست ندارند. علاوه بر این، این افراد ترس از انتقاد، اجتناب از تماس چشمی و ترس از ابراز وجود دارند (هرمزی نژاد،1380).   

شکل گیری هویت بستری برای برقراری ارتباط صمیمانه دو سویه و مشارکت در روابط به وجود می آورد. مطالعه هویت دارای سابقه ای طولانی است و بسیاری از نظریه پردازان به نحوی به آن پرداخته اند، ولی مفهوم شکل گیری هویت با توجه به مراحل رشد، برای اولین بار توسط اریکسون (1959) مطرح شد. اریکسون (1965) هویت را پاسخ به سوال “من کیستم؟” می­داند. چارچوب مفهومی مطرح شده توسط اریکسون، بوسیله مارسیا[16] (1968) پی گیری شد. وی با ارائه الگویی از حالت های چهارگانه هویت، اساسی را برای مطالعات بعدی پی ریزی کرد. در دو دهه اخیر، مطالعات هویت از دیدگاه روانشناسی با اقدامات و پژوهش های برزونسکی (1968، 2000، 2003) دنبال شده است (امیدیان، 1388). برزونسکی (1990) نقش فرض های معرفت شناسی شخصی در شکل گیری هویت را بررسی کرد و نتیجه گرفت که افراد از فرایند های شناختی- اجتماعی مختلفی برای حل مسائل شخصی، تصمیم گیری ها و پردازش اطلاعات مرتبط با “خود” و در نهایت شکل گیری هویت خود استفاده می­کنند. او معتقد است که افراد، هویت خود را بر اساس سه جهت گیری پردازش شناختی مختلف بنیان می­نهند که آنها را سبک های پردازشی هویت نامید (حسینی، مزیدی، حسین­چاری، 1389). این سه  سبک­ عبارت اند از: سبک اطلاعاتی[17]: افراد دارای این سبک، فعال، جستجوگر و ارزیاب هستند و به طور دائم در پی کسب اطلاعات مناسب جهت شکل دهی هویت خود می­باشند. سبک هنجار مدار[18]: این گروه از افراد بیشتر به موضوع تأیید اجتماعی و جامعه پسندی رفتارها توجه می­کنند و ملاک خود را برای پذیرش ارزش ها، تأیید افراد معتبر قرار می­دهند. سبک سردرگمی/ اجتنابی[19]: این دسته از افراد از موقعیت هایی که مستلزم تصمیم گیری است، پرهیز می­کنند. همچنین، تمایلی به روبرو شدن با مسائل شخصی خود ندارند و در برخورد با مسائل به قدری تعلل می­کنند که شرایط، نوعی رفتار خاص از آنها طلب کند بدون اینکه هزینه فکری خاصی برای آنها داشته باشد (سامانی و فولادچنگ، 1385).

حال با توجه به آنچه که بیان شد، می توان متصور گردید که اضطراب اجتماعی، سبک های هویت و رضایت جنسی بتوانند با هم ارتباط داشته باشند و یا متاثر از هم باشند و بررسی این ارتباط و تاثیر می تواند اطلاعات ارزشمند و قابل قبولی را به جامعه معلمین متاهل ارائه نماید و زمینه ای را برای افزایش آگاهی از عوامل مرتبط و موثر با رضایت جنسی در آنها بوجود آورد. لذا، این مطالعه با هدف بررسی نوع ارتباط و تاثیر گذاری این سه متغیر بر یکدیگر در جامعه معلمین متاهل صورت پذیرفته است.

1-2 بیان مسأله

یکی از مواردی که اهمیت آن در زندگی زناشویی مورد تاکید پژوهشگران و صاحب نظران حوزه علوم رفتاری و خانواده است، رضایت جنسی می­باشد. در بیان نیاز های بیولوژیک، غریزه جنسی، آمیختگی عمیقی با نیاز های روانی داشته به طوری که می توان تاثیر این خواسته را در بسیاری از ابعاد زندگی مشاهده کرد (بایرز و دمونز، 1999). از لحاظ لغوی واژه رضایت جنسی به احساس خوشایند فرد از نوع روابط جنسی اطلاق می گردد. باید اشاره کرد که سطوح بالایی از رضایت جنسی منجر به افزایش کیفیت زندگی زناشویی شده که این منجر به کاهش بی ثباتی زناشویی در طی زندگی می گردد.

واقعیت مورد قبول همگان این است که زندگی انسان در بدو تولد در میان دیگران آغاز می شود و همان ابتدای حیات با آنها ارتباط آغاز می کند. همین ارتباط به شکل گیری رفتار او می انجامد. بدین ترتیب، یادگیری اجتماعی آغاز می شود و رفتارهای کودک رنگ اجتماعی پیدا می کند. محرومیت کودک از رشد و تکامل باعث می شود که با مردم کمتر تماس بگیرد، به زندگی اجتماعی بی علاقگی نشان دهد و در طرح نقشه ی زندگی برای آینده ناتوان جلوه کند (نیسی، شهنی ییلاق و فراشبندی،1384).

بر این اساس رشد فرد در زمینه های اجتماعی و سازگاری با دیگر افراد، یکی از فاکتورهای مهم در زندگی زناشویی است که کیفیت آن به سالهای قبل تر زندگی فرد بر می گردد. اضطراب اجتماعی که از آن به عنوان تجربه ی ناراحت کننده در حضور دیگران تعریف می شود و یکی از عواملی است که در روند رشد و تکامل اجتماعی افراد خلل ایجاد می کند. فردی که دچار اضطراب اجتماعی است، هیچ گونه تمایلی به آغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس و پایداری غیر معمول از هر موقعیت که ممکن است در معرض داوری دیگران قرار بگیرد، اجتناب می ورزد. این افراد ممکن است احساس عدم اعتماد به نفس کنند؛ زیرا تصور می کنند که دیگران آنان را دوست ندارند. علاوه بر این، این افراد ترس از انتقاد، اجتناب از تماس چشمی و ترس از ابراز وجود دارند (هرمزی نژاد،1380).

از سوی دیگر، شکل گیری هویت، زمینه را برای برخی چالش های اساسی در سال های جوانی مهیا می سازد. از جمله ایجاد صمیمیت یا ظرفیتی برای باز بودن دوطرفه و مشارکت در روابط با دیگران. برزونسکی یکی از افرادی است که در این زمینه الگوی سبک های هویتی را مشخص کرده است. این سبک ها نقش مهمی را در کیفیت روابط اجتماعی افراد ایفا می کنند. عمده ترین سبک­های پردازشی هویت عبارت اند از: سبک اطلاعاتی[20]، هنجار مدار[21]، و سردرگمی/ اجتنابی[22]. سبک اطلاعاتی: افراد دارای این سبک، فعال، جستجوگر و ارزیاب هستند و به طور دائم در پی کسب اطلاعات مناسب جهت شکل دهی هویت خود می­باشند. سبک هنجار مدار: این گروه از افراد بیشتر به موضوع تأیید اجتماعی و جامعه پسندی رفتارها توجه می­کنند و ملاک خود را برای پذیرش ارزش ها، تأیید افراد معتبر قرار می­دهند. سبک سردرگمی/ اجتنابی: این دسته از افراد از موقعیت هایی که مستلزم تصمیم گیری است، پرهیز می­کنند. همچنین، تمایلی به روبرو شدن با مسائل شخصی خود ندارند و در برخورد با مسائل به قدری تعلل می­کنند که شرایط، نوعی رفتار خاص از آنها طلب کند بدون اینکه هزینه فکری خاصی برای آنها داشته باشد (سامانی و فولادچنگ، 1385).

با توجه به نقش قابل توجه معلمان در جامعه، و وجود ریشه بسیاری از مشکات رفتاری در سیستم آموزشی، دور از ذهن نیست که انجام پژوهش در مورد این قشر از جامعه بتواند تا حدی از مشکلات گره گشایی کند. معلمینی که روابط قابل قبول و صمیمانه اجتماعی با دیگران و هم چنین روابط مناسب و رضایتمندانه با همسر خود دارند و دارای هویتی مستحکم می باشند و در نتیجه از کیفیت زندگی بالایی برخوردار هستند قادر خواهند بود افرادی با رفتار های شایسته، با استعداد های شکوفا شده و پرورش یافته و دارای کمترین میزان نا به هنجاری های رفتاری تربیت نمایند.

متأسفانه در مورد جامعه این پژوهش، تحقیقات و استنادات قابل توجهی در خصوص وضعیت افراد در متغیرهای سبک های هویتی، اضطراب اجتماعی، و رضایت جنسی وجود ندارد. به عبارت دیگر، تحقیق قابل توجهی به خصوص در داخل کشور در دست نیست که نشان دهد معلمین متأهل اغلب دارای چه نوع سبک هویتی هستند، به لحاظ اضطراب اجتماعی در چه وضعیتی قرار دارند و از نظر رضایت جنسی در چه شرایطی می­باشند. همچنین عوامل تأثیر گذار بر این سه متغیر بویژه در قشر معلمین متأهل، مورد تحقیق قرار نگرفته است. علاوه بر این، نوع و نحوه ارتباطی که این سه متغیر ممکن است با یکدیگر داشته باشند، نه تنها در معلمین متأهل، بلکه تقریبأ در هیچ جامعه­ای به طور منسجم و قابل توجهی مورد مطالعه قرار نگرفته است. حال با توجه به مباحث مطرح شده، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه­ای اضطراب اجتماعی در رابطه سبک های هویتی با رضایت جنسی در معلمین متأهل بود.